วัดพระธาตุดอยสุเทพราชวรวิหาร เป็นวัดพระอารามหลวง ชั้นโท เจ้าอาวาสของที่นี่คือ พระธรรมเสนาบดี (ธงชัย สุวณฺณสิริ) วักพระธาตุนี้ถูกสร้างขึ้นมาเมื่อ ปี พ.ศ.1927 วัดนั้นเป็นสถานที่ บรรจุพระบรมสารีริกธาตุองค์ที่แยกออกจากองค์ที่บรรจุไว้ที่ วัดสวนดอก โอยมีพญาถือนาและพระสุมนเถระ ได้ทำการอันเชิญพระบรมสารีริกธาตุขึ้นหลังช้างมงคลเพื่อที่จะทำการเสี่ยงทายที่ประดิษฐาน ช้างนั้นก็ได้เดินทางไต่ขึ้นไปถึงยอดผาบนเขานั้นหลังจากนั้นช้างได้ส่งเสียงร้อง 3 ครั้ง แล้วช้างตัวนั้นก็ได้คุกเข่าลงในที่ตรงนั้น พญากือนาและพระสุมนเถระ ก็ได้อันเชิญพระบรมสารีริกธาตุประดิษฐานบนยอดผาดัง ช้างตัวนั่นก็ได้ไต่ราวดอยไปด้วยลำดับขึ้นไปสู่ยอดดอยผาสูง แล้วก็แส่นสะเครียน 3 ที แล้วก็ปทักขิณเวียนวัดผัดไปมา 3 รอบ แล้วจิ่งครุเข่าทัง 4 อยู่เหนือยอดดอยที่น้ันวัน จากตำนานพระธาตุเจ้าสุเทพ กล่าวถึงความเป็นมาว่า เมื่อพระพุทธเจ้าได้เสด็จมาโปรดยังดอยอุจฉุปัพพตา หรือดอยอ้อยช้างและรับอาหารบิณฑบาตจากย่าแสะแม่ลูกแล้วก็เสด็จกลับฉันภัตตาหารที่ยอดดอยอุจฉุบรรพต ลูกของย่าแสะได้บวชในสำนักของพระพุทธเจ้า ครั้นภายหลังเห็นว่าการเป็นนักบวชนั้นนับว่ายุ่งยาก จึงลาสิกขาบทแล้วดำรงสภาพเป็นฤๅษีชื่อว่า สุเทวรสี ในการที่เสด็จพุทธดำเนินครั้งนั้นพระพุทธองค์ได้เสด็จมาพร้อมกับพระสาวก ๕๐๐ รูป ได้ทรงมอบพระเกสธาตุเส้นหนึ่งแก่ย่าแสะแม่ลูกและทรงให้บรรจุพระเกสธาตุไว้ที่ดอยนั้น หากพระองค์นิพพานแล้วก็จะมีพระสุมนภิกขุกับพระญาองค์หนึ่งนำเอา ธาตุออกออ หรือพระธาตุมันสมองของพระองค์มาบรรจุที่ดอยนี้อีก ต่อมาสมัยพระญากือนา ได้อาราธนาเมื่อพระสุมนเถระ ได้ตั้งศาสนาไวัที่วัดพระยืน นครหริภุญไชยแล้ว ก็มาอยู่ที่วัดสวนดอก โดยพระญากือนาได้สร้างถวายไว้ยังบริเวณสวนดอกไม้พะยอมของพระองค์ พระสุมนเถระได้นำพระบรมสารีริกธาตุจากสุโขทัยมายังเชียงใหม่ และเมื่อครั้งนั้นพระบรมสารีริกธาตุแสดงปาฏิหาริย์แตกออกมาเป็นองค์ย่อยๆ หลายองค์ ส่วนหนึ่งได้ประจุไว้ในพระธาตุวัดสวนดอก อีกส่วนหนึ่งในตำนานมูลศาสนากล่าวว่าได้ไปประดิษฐานไว้ที่เมืองตาก โดยให้เมืองตากเป็นเมืองกลางที่คนล้านนาและสุโขทัยต่างเดินทางไปนมัสการพระธาตุได้โดยเสรี หลังจากที่เมืองตากขึ้นกับล้านนาในสมัยพระญาฅำฟูเป็นต้นมา อีกส่วนหนึ่งพระญากือนาก็ตั้งจิตอธิษฐานหาสถานที่อันจะตั้งประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ โดยให้ช้างเผือกนำพระบรมสารีริกธาตุเสี่ยงทายสถานที่อันจะตั้งพระบรมสารีริกธาตุ ช้างเผือกเดินทางมายังทิศตะวันตก แล้วไปหยุดอยู่ยังสถานที่หนึ่ง จึงบอกให้ช้างนอน ช่างก็ไม่นอน แล้วเดินทางต่อไป สถานที่แห่งนั้นเรียกว่า ดอยช้างนูน ต่อมาเรียกว่าดอยหมากหนุน (บริเวณนี้ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่ของเอกชน) จากนั้นช้างก็เดินทางต่อไปยังยอดดอยที่หนึ่ง มีสัณฐานราบเสมอกัน ก็กราบนบพระธาตุ ๓ ที ว่าจะของตั้งพระบรมสารีริกธาตุไว้ที่แห่งนี้ ช้างก็หยุดอยู่ที่นั้น ผู้คนจึงเรียกที่แห่งนั้นว่า3ยอบ ต่อมาได้เรียกใหม่เป็น 3 ยอด แล้วช้างเดินทางต่อไปจนถึงยอดดอยสุเทพ ก็ล้มลงที่นั้น ก็ได้ประจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ยังที่แห่งนั้น คือที่ตั้งขององค์พระธาตุในทุกวันนี้
การเดินทาง
ใช้เส้นทางรถทางถนนห้วยแก้วทางจะผ่านหน้า มหาวิทลัยเชียงใหม่ ผ่านสวนสัตว์เชียงใหม่ ตรงขึ้นไปตามทางจะมีป้ายบอกเป็นระยะ เราสามราถขี่มอไซต์ได้ เป็นรถยนต์ได้ ขับขึ้นไปได้ ทางโค้งมีบ้าง้ล็ฏน้อย ขาขึ้นนั้นขึ้นได้ 2 เลนแต่ขาลงวิ่งได้เลนเดียว ก่อนถึงหน้าวัดนั้นจะมีที่จอดรถอยู่ทางซ้ายมือ จอดรถได้ฟรี ในช่วงวันหยุด หรือเทศกาล อาจจะมีที่ไม่พอสำหรับจอดให้นักท่องเที่ยวมาสักการะ ซึ่งต้องหาที่จอดข้างทางเอา